Alüminyum Sac
Alüminyum sac, haddeleme tekniği kullanılarak Alüminyumdan elde edilen ürünlere adı verilir. Metal sektörünün en önemli ürünlerinden biri olan sacların ince ve kalın olmasına göre ismi farklıdır. Bu bağlamda ince saclara sac denirken kalın saclara da plaka adı verilmektedir. Alüminyum saclar, atmosferik korozyona karşı olabildiğince dayanıklıdır. Bu özellikleri yardımıyla de biçim alması olabildiğince basittir.
Alüminyumun temel özelliğinden kaynaklanan elektrik ve ısı faktörü saclarda da benzer biçimde görülmektedir. İşlevsel açıdan oldukça yetenekli olan bu sacların görsel açıdan da kaliteli olmasından söz edilebilir. Bu nedenle de dekoratif kaplamalarda Alüminyum saclar farklı alanlarda kullanılmaktadır. Kaynak konusu ile ilgili en uygun olsa da mekanik özellikleri düşük bir üründür.
Alüminyum levhaları yanlış alanlarda kullanılması makine parçalarının aşınmasına neden olmaktadır. Alüminyum levha ya da plaka alırken maruz kalacağı koşullar göre İdeal Alüminyum alaşımına karar vermek gerekir.
Alüminyum, mükemmel işlene bilirlik özellikleri olan hafif, gümüşi, paslanmaya karşı dirençli bir metaldir—oksijen ve silisyumdan sonra en çok rastlanan (en çok bilinen) elementtir.
Alüminyum doğada yalnızca bileşik olarak bulunur. Bu metalin üretimi için temel madde boksittir (Alüminyum taşı)ki bu kireç taşının ve silikat kayalarının hava etkileriyle aşınması sonucu oluşan ve yüksek oranda (sık sık %50’nin üzerinde) A12O3 (Alüminyum boksit) içeren bir üründür.
Saf Alüminyum düşük dayanıklılıkta bir malzemedir. Belirgin olarak yüksek dayanıklılık nitelikleri—göreli olarak yüksek gerinim dayanımı (gerile bilirlik) ve esneklik limitleri ile beraber—makul alaşım bileşenleri eklenerek elde edilebilir. Alüminyum alaşım malzemeleri “doğal olarak sert” ve “ısıl prosedür görebilir” (heat-treatable) malzemeler olarak sınıflandırılmaktadır.
Ama ilk önce “neden Alüminyum” sorusu üzerinde durulmalıdır. Alternatif ürünler, bilhassa P-20 gibi bir dizi çelik, H13 tool steel ve paslanmaz çelik, ilaveten çoğu kez berilyum içeren bakır temelli (copper Based) alaşımlar parça (alet) ve kalıp programlarında kullanılmaktadır. Bunlar, yüksek dayanıklılık ve yıpranmaya karşı direnç, ve bakır alaşımlar halinde da ısıl iletkenlik sağlamaktadırlar. Ama hiçbir malzeme belirli bir uygulama için istek edilen özelliklerin bütününe sahip değildir; alternatif malzemeler de bu duruma istisna değillerdir ki bunlar, ağır, genelde daha az işlenebilir (makinede) ve çelik örnek olarak da zayıf ısıl geçirgenliği sahiptirler.
Dört kat daha çok ısıl faktörliğe sahiptir. Bu, kalıp prosedürlerinde gereken soğuma devresini azaltır ve parça çarpıklığına/ bozulmasına (distortion) neden olan mahalli sıcak noktaları en aza indirir. Alüminyum ilaveten daha az dizayn ve makine işlemesi gerektiren daha kolay soğutma sistemlerinin tasarlanmasına imkân sağlar.
Hafiftir. Alüminyum, aşağı yukarı olarak çeliğin üçte biri oranında yoğunluğa sahiptir. Bu durum, takımların ve kalıpların kullanımını kolaylaştırır; daha düşük atalet (inertia) bundan dolayı kalıpların daha süratli açılıp kapanmasını sağlar. Ayrıca, hafif ağırlıktaki aletlerle yapılan prosedür daha az baskı aşınmasına neden olur, ki bu bakım ve aksama süresini kısaltır. Bu faydalar bilhassa geniş takım ve kalıplara dairdir.
Daha çabucak makinede işlenebilir ve parlatılabilir. Alüminyum alaşımın niteliğine bağlı olarak çeliğe oranla üç ila on kat daha süratli işlene bilirlik (makinede) mümkün olabilir. Bu, bilhassa derin oyukları olan geniş kalıpların üretilmesi için gereken zamanı kısaltır.
Yüksek elektrik faktörü gösterir. Bu, çeliğe oranla daha düşük erime noktası ile beraber, çeliğe oranla dört-beş kat yüksek bir hızda kullanılmasına imkân tanır.
Bu yarlar vasıtası ile, bir Alüminyum üreticisinin hesaplarına göre kalıp programlarında Alüminyum kullanmak kalıp üretiminde çeliğe oranla %30 oranında maliyeti düşürmektedir—ki şayet parça üretim devre süresi ve bundan dolayı artan verimlilik de hesaba katılırsa bu rakam %40’a çıkar.
Çeliğin üstünlük sağladığı bir alan yüzey sertliğidir. Bazı programlarda—sıradan (conventional) plastik kalıbı içine alanlar gibi—“Base” Alüminyum yüzey makul niteliklere sahiptir. Bununla beraber, daha yüksek yıpranma direnci gerektiren durumlarda, hard anodizing veya nikel kaplama gibi yüzey programları neticesinde Alüminyum yüzey sertlik seviyeleri çeliğinkine yaklaşır.
Takım ve kalıp malzemelerinin içinde çalışması gereken bir dizi değişik koşul olduğu için, bu muhtelif ihtiyaçları karşılamak üzere değişik Alüminyum alaşım ve menev prosedüre kombinasyonları tasarlanmıştır. Hem döküm hem de haddelenmiş ürünler geniş bir yelpazedeki kalınlık, genişlik ve uzunluklarda mevcuttur. Her ürün tipinin uygulama ihtiyaçlarına göre tasarlanmış çok özel nitelikleri bulunmaktadır.
Teknik Özellikleri
Alaşım bileşenlerine göre 2.7 ile 2.9 g/cm3 arasında değişir. Bu yalnızca çeliğin ağırlığının 1/3’ü kadardır.
Alüminyum, hava ile temasa geçtiğinde doğal bir yüzey koruyucu tabaka oluşturur. Bu tabaka kaldırılması durumunda tekrar oluşur ve böylelikle atmosferik paslanmaya karşı gözle görülür bir direnç gösterir. Saf ve tam saf (very pure) Alüminyum, ve ilaveten bakır içermeyen alaşımlar çok geniş bir ortama karşı dirençlilerdir. Bu nedenten doyalı bu ürünler inşaat ve kimya sanayilerinde, yiyecek ve içecek sanayisinde ve otomotive sanayinde geniş çapta kullanılmaktadır. Bununla beraber, çok yüksek güç haddine sahip—500 N/mm2 üzeri—Alüminyum temelli malzemeler sınırlı dirence sahiptir. Bu durum yapısal dizayn çözümleriyle telafi edilmelidir.
Alüminyum görece olarak yüksek bozulma (deformasyon) direnci özelliğini sunar. Bununla beraber, makul yöntem tesislerin kullanıldığı göz önünde tutulduğunda, Alüminyum ve Alüminyum alaşımları geniş bir yelpazede (rolling, extrusion, forging, casting) iyiden çok iyeye doğru soğuk veya sıcak biçimlendirme (forming) özellikleri gösterir.
Alüminyum yüksek bir elektrik iletkenliğe sahiptir (saf Alüminyum için 38’den aşağı yukarı 34 m/Ohm mm2’e). Elektrik iletkenleri için kullanılan malzemeler kolay temelde saf Alüminyum ve E-AlMgSi malzemeleridir. Isı iletkenlik düzeyi, aşağı yukarı 80-230 W/m o K demirden aşağı yukarı dört kat daha fazladır.
Alüminyum manyetik değildir—ki bu, elektrik mühendisliği, elektronik ve makine mühendisliği alanlarında önemli bir özelliktir.
Alüminyum için, aşağı yukarı birçok programa kusursuz ahenk yeteneği kazandıran, bir dizi yüzey muamele imkânı mevcuttur.
Anodisation
Dekoratif yüzeyler
Geniş bir yelpazede renkler
Teknik tesis / fabrika (plant) ve araçlar için yüzeyler
Yıpranma-dirençli (wear resistant)
Bir çok renk tonlarında toz kaplama (powder coating)
Bir çok renk tonlarında ıslak-sprey boyama
Parlatma
Mekanik ve kimyasal
Taşlama (grinding) ve fırçalama (brushing), vb.
Yüksek yansıtma
Alüminyum yüzeyler doğal olarak iyi ışık ve ısı yansıtıcılarıdır. Yansıtma ve soğurma (absorption) niteliklerini geniş bir Aralıktaki değerlerde değiştirmek için bir dizi yüzey muamelesi uygulanabilir.
Hemen hemen bütün normal birleştirme yöntemleri Alüminyum ve onun alaşımları için kullanmak mümkün.
Sağlık riski taşımaması
Günümüz tıp bilgisine göre, Alüminyum hiçbir sağlık riski taşımaz
Geri dönüşüm imkânı
Sanayide kullanıldığı hali ile “geri dönüşüm” terimi bilhassa kırıntı/döküntü (scrap) ve kullanılmış mamul ürünlerin, yeni ürünlerin üretiminde ikincil hammadde olarak kullanımı anlamına gelir. Kullanımdaki bütün Alüminyum hammaddelerin aşağı yukarı 1/3’ü, makul geri dönüşüm prosedürleri ile, hiçbir kalite kaybı olmaksızın, üretilmiştir.
Geri dönüşüm prosedürü için (process), birincil (primary) Alüminyum üretimi için gerekli olan enerjinin yalnızca %5’i gereklidir. Mümkün olan çoğu malzeme arasında bir seçim yapılması gerektiğinde, Alüminyum doğayla en barışık ve en ekonomik tercih olacaktır.
Kimyasal Ve Mekanik Özelikleri
Mekanik Özellikler ve Karşılaştırmalı Alaşım Tablosu
Alaşım
|
Alaşım
|
Etial
|
Çekme Mukavemeti
|
Akma Mukavemeti
|
Uzama
|
Sertlik
|
Yoğunluk
|
EN
|
DIN
|
( Mpa )
|
( % )
|
( Min-% )
|
( HB )
|
( g/cm3 )
|
1050
|
Al 99,5
|
Etial-5
|
105-145
|
85
|
4
|
34
|
2,71
|
3003
|
AlMnCu
|
Etial-0
|
145-185
|
115
|
5
|
45
|
2,71
|
3105
|
AlMn0,5Mg0,5
|
Etial-1
|
150-200
|
120
|
5
|
47
|
2,71
|
5005
|
AlMg1
|
Etial-30
|
125-165
|
80
|
5
|
47
|
2,71
|
5052
|
AlMg2,5
|
Etial-35
|
210-260
|
130
|
7
|
61
|
2,71
|
5754
|
AlMg3
|
Etial-50
|
210
|
80
|
17
|
52
|
2,72
|
5083
|
AlMg4,5Mn
|
Etial-52
|
275
|
125
|
15
|
75
|
2,73
|
6061
|
AlMgSiCu
|
Etial-53
|
343
|
318
|
11
|
95
|
2,7
|
6082
|
AlMgSi1
|
Etial-60
|
358
|
310
|
10
|
95
|
2,7
|
7075
|
AlZnMgCu1,5
|
Etial-65
|
533
|
462
|
8,5
|
150
|
2,8
|
8011
|
AlFeSi
|
Etial-62
|
105-145
|
90
|
6
|
35
|
2,71
|
Alüminyum İşlem Alaşımları Mukayese Tablosu
EN
|
TSE
|
Almanya
|
Etial
|
Fransa
|
İngiltere
|
İtalya
|
ISO
|
(DIN)
|
(NF)
|
(BS)
|
(UNI)
|
2011
|
AlCuBiPb
|
AlCuBiPb
|
Etial-20
|
A-U5PbBi
|
FCI
|
P-AlCu5,5Pb
|
Alcu6BiPb
|
2014
|
AICuSiMn
|
AICuSiMn
|
Etial-21
|
A-U4 SG
|
H15
|
P-AlCu4,SiMnMg
|
AICu4SiMg
|
2017
|
AlCuSiMg1
|
AlCuMg1
|
Etial-22
|
A-U4 G
|
–
|
P-AICu4MgMn
|
AlCu4MgSi
|
2024
|
AlCuMg2
|
AICuMg2
|
Etial-24
|
A-U4G1
|
L97
|
P-AICu4,5MgMn
|
AlCu4Mg1
|
3003
|
AlMnCu
|
AIMnCu
|
Etial-30
|
A-MI
|
–
|
P-AIM1 ,2Cu
|
AlMn1Cu
|
3004
|
AlMn1Mg1
|
AlMn1Mg1
|
Etial-31
|
A-MIG
|
–
|
P-AlMn1,2Mg
|
AlMn1Mg1
|
3103
|
AlMn1
|
AIMn
|
Etial-33
|
M
|
N3
|
3568
|
AlMn1
|
3105
|
AlMn0,5Mg0,5
|
AlMn0,5Mg0,5
|
Etial-35
|
–
|
N31
|
–
|
AlMn0,5Mg0,5
|
7075
|
AlZnMgCu1,5
|
AlZnMgCu1 ,5
|
Etial-44
|
A-Z5Gu
|
DDT5074A
|
P-AIZn5,5MgCu
|
AIZn5,5MgCu
|
5005
|
AlMg0,8
|
AlMg1
|
Etial-50
|
A-Go,6
|
N41
|
P-AIMg0,8
|
AlMg1
|
5050
|
AlMg1 ,5
|
|
Etial-51
|
A-G1,5
|
–
|
P-AIMg1,5
|
AlMg1 ,5
|
5052
|
AlMg2,5
|
AlMg2,5Cr
|
Etial-52
|
A-G2,5C
|
N4
|
P-AIMg2,5
|
AIMg2,5
|
5754
|
AlMg3
|
AlMg3
|
Etial-53
|
A-G3
|
N5
|
P-AIMg3,5
|
AIMg3
|
5251
|
AlMg2Mn0,3
|
AlMg2Mn
|
Etial-54
|
A-G2m
|
L80
|
P-AIMg2Mn
|
AIMg2
|
6063
|
AlMgSi0,5
|
AlMgS10,5
|
Etial-60
|
A-GS
|
H9
|
–
|
AlMg0,7Si
|
6351
|
AlMgSi1
|
AlMgSi1
|
Etial-61
|
A-SGM
|
H30
|
P-AlSilMgMn
|
AlSiMg0,5Mn
|
6082
|
AIMS11
|
AlMgSi1
|
Etial-62
|
A-SGM0,7
|
H-30
|
P-AlSi1MgMn
|
Al Si Mg Mn
|
6463
|
–
|
E-AIMgSi
|
Etial-64
|
A-GS/L
|
91-E
|
P-AlSi0,5Mg
|
–
|
6061
|
AIMgISiCu
|
AlMg1SiCu
|
Etial-65
|
6061
|
H-20
|
P-AIMgISiCu
|
AlMg1SiCu
|
8011
|
AIFeSi
|
AlFeSi
|
Etial-98
|
–
|
–
|
–
|
–
|
Kimyasal Özellikler
Alaşım
|
Mg
|
Mn
|
Fe
|
Si
|
Cu
|
Zn
|
Cr
|
Ti
|
Zr
|
Diğer
|
1050
|
<0.05
|
<0.05
|
<0.40
|
<0.25
|
<0.05
|
<0.07
|
|
<0.05
|
|
|
2014
|
0.20-0.8
|
0.40-1.2
|
<0.7
|
0.50-1.2
|
3.9-5.0
|
<0.25
|
<0.10
|
<0.15
|
|
<0.15
|
3003
|
|
1.0-1.15
|
<0.7
|
<0.6
|
0.05-0.20
|
<0.10
|
|
|
|
<0.15
|
3005
|
0.20-0.6
|
1.0-1.15
|
<0.7
|
<0.6
|
<0.30
|
<0.25
|
<0.10
|
<0.10
|
|
<0.15
|
3105
|
0.20-0.8
|
0.30-0.8
|
<0.7
|
<0.6
|
<0.30
|
<0.40
|
<0.20
|
<0.10
|
|
<0.15
|
5005
|
0.50-1.1
|
<0.20
|
<0.7
|
<0.30
|
<0.20
|
<0.25
|
<0.10
|
|
|
<0.15
|
5049
|
1.6-2.5
|
0.5-1.1
|
<0.50
|
<0.40
|
<0.10
|
<0.20
|
<0.30
|
<0.10
|
|
<0.15
|
5052
|
2.2-2.8
|
<0.10
|
<0.40
|
<0.25
|
<0.10
|
<0.10
|
0.15-0.35
|
|
|
<0.15
|
5083
|
4.0-4.9
|
0.40-1.0
|
<0.40
|
<0.40
|
<0.10
|
<0.25
|
0.05-0.25
|
<0.15
|
|
<0.15
|
5086
|
3.5-4.5
|
0.20-0.7
|
<0.50
|
<0.40
|
<0.10
|
<0.25
|
0.05-0.25
|
<0.15
|
|
<0.15
|
5182
|
4.0-5.0
|
0.20-0.50
|
<0.35
|
<0.20
|
|
<0.25
|
<0.10
|
<0.10
|
|
<0.15
|
5754
|
2.6-3.6
|
<0.50
|
<0.40
|
<0.40
|
<0.10
|
<0.20
|
<0.30
|
<0.15
|
|
<0.15
|
6060
|
0.35-0.6
|
<0.10
|
0.10-0.30
|
0.30-0.6
|
<0.10
|
<0.15
|
<0.05
|
<0.10
|
|
<0.15
|
6061
|
0.8-1.2
|
<0.15
|
<0.07
|
0.40-0.8
|
0.15-0.40
|
<0.25
|
0.04-0.35
|
<0.15
|
|
<0.15
|
6063
|
0.45-0.9
|
<0.10
|
<0.35
|
0.20-0.6
|
<0.10
|
<0.10
|
<0.10
|
<0.10
|
|
<0.15
|
6082
|
0.6-1.2
|
0.40-1.0
|
<0.50
|
0.7-1.3
|
<0.10
|
<0.20
|
<0.25
|
<0.10
|
0.04-0.35
|
<0.15
|
7075
|
2.1 -2.9
|
<0.30
|
<0.50
|
<0.40
|
1.2-2.0
|
5.1 -6.1
|
0.18-0.28
|
<0.20
|
<0.15
|
<0.15
|